Μιλώντας για τον αυτισμό μέσα από τον φακό της νευροδιαφορετικότητας.
Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης και Ενημέρωσης για τον Αυτσιμό σήμερα, 2 Απριλίου 2025 ,και αναρωτιόμουν τι θα ήταν χρήσιμο να ακουστεί. Πολλές δράσεις , ομιλίες, άρθρα και ναι τα χρειαζόμαστε όλα σαν κοινωνία , αλλά όχι μόνο σήμερα αλλά κάθε μέρα μπορεί να αποτελέσει μία ευκαιρία κατανόησης και σεβασμού στο αυτιστικό βίωμα! Το ερώτημα που μου δημιουργείται είναι πώς, ο καθένας μέσα από το ρόλο του μπορεί να συμβάλλει στην ενεργοποίηση της κάθε κοινωνίας σχετικά με την ποιοτικότερη καθημερινότητα όλων των πολιτών. Πολίτες και πολίτισσες, λοιπόν είναι και οι αυτιστικοί έφηβοι - έφηβες και ενήλικες και αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα τους η εξασφάλιση μιας ποιοτικής καθημερινότητας μέσα από την οποία θα διασφαλίζεται το αίσθημα της ασφάλειας, (οι ίδιοι να νιώθουν ασφάλεια στα πλαίσια που βρίσκονται) και το αίσθημα της θετικής αυταξίας (η κοινωνία φροντίζει να μου δώσει όλες εκείνες τις ευκαιρίες για να αντιληφθω ότι ανήκώ σε αυτή και μπορώ να αναπτύξω ολόπλευρα τον εαυτό μου).
Ο φακός της Νευροδιαφορετικότητας:
Αυτιστικό βίωμα, κατανόηση και σεβασμός.
Η έννοια της νευροδιαφορετικότητας αναφέρεται στο γεγονός ότι όλοι οι άνθρωποι έχουμε ένα ευρύ φάσμα νευρογλωσσικών ικανοτήτων. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι βιώνουν και αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Δεν υπάρχει ένας σωστός τρόπος σκέψης, μάθησης και συμπεριφοράς. Πρόκειται για φυσιολογικές παραλλαγές του ανθρώπινου εγκεφάλου και αποκαλύπτει πως ο τρόπος με τον οποίο επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες και τα ερεθίσματα στην καθημερινότητά μας διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Και για το λόγο αυτό αναφερόμαστε στην ανθρώπινη ποικιλομορφία.
Αφηγήσεις γύρω από τον αυτισμό:
Πώς κατανοούμε τον αυτισμό;
Σύμφωνα με το φακό που θα επιλέξεις να κοιτάξεις θα αποδώσεις και διαφορετικά νοήματα.
Πώς αντιλαμβανόμαστε ως κοινωνία τον αυτισμό; Η εμπειρία μου ως σχολική ψυχολόγο σε σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, τα προηγούμενα χρόνια, δείχνει την ανάγκη συνεχούς ενημέρωσης για το συγκεκριμένο ζήτημα. Υπάρχει ανάγκη να δοθεί χώρος στα ίδια τα αυτιστικά άτομα να αποτυπώσουν τη δική τους εμπειρία, το δικό τους βίωμα για να επιτευχθεί με αυτό τον τρόπο η όσο καλύτερη κατανόηση της αυτιστικής εμπειρίας. Πώς μπορώ να βοηθήσω ως δάσκαλος, ως καθηγητής , ως ειδικός ψυχικής υγείας αν δεν κάνω ένα βήμα πίσω και παρατηρήσω, ακούσω είτε από το ίδιο το άτομο είτε από τους πολύ σημαντικούς δικούς του ανθρώπους για την καθημερινότητα του;
Οι αφηγήσεις που επικρατούσαν τα προηγούμενα χρόνια πρόερχονταν από το ιατρικό μοντέλο αναπηρίας σύμφωνα με το οποίο ο αυτισμός θεωρούνταν ασθένεια. Μέσα από το ιατρικό μοντέλο δίνεται έμφαση στην ταξινόμηση των χαρακτηριστικών και η στοχοθεσία προσανατολίζεται σε μία λεγόμενη ¨ίαση¨και σε μία διορθωτική προσέγγιση, η οποία όπως αποδεικνύουν σύγχρονες έρευνες αποτελεί μία επίπονη διαδικασία για το αυτιστικό άτομο.
Τι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και αφορά την αυτιστική εμπειρία;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, μέσα από το φακό της νευροδιαφορετικότητας το κάθε άτομο επεξεργάζεται, σκέφτεται , μαθαίνει και συμπεριφέρεται με διαφοτερικό τρόπο. Το κάθε αυτιστικό άτομο είναι διαφορετικό! Αυτό ισχύει και για κάθε νευροτυπικό (είναι το άτομο που ο νευρότυπός του είναι τυπικός για την πλειοψηφία της κοινωνίας). Ας σκεφτούμε λοιπόν, τις προκλήσεις που έχει να διαχειριστεί ένα αυτιστικό άτομο σε ένα κόσμο που έχει φτιαχτεί με νευροτυπικά χαρακτηριστικα.
Τα αυτιστικά άτομα βιώνουν τον κόσμο με έναν διαφορετικό τρόπο. Οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν σχετίζονται με τον τομέα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της επικοινωνίας καθώς και με την εμπειρία της αυξημένης αισθητηριακής ευαισθησίας. Το γεγονός ότι έχουν έναν διαφορετικό τρόπο να εκφράζουν το πλησίασμα, ή ακόμη και να φαίνεται ότι δεν επιθυμούν την επαφή δεν σημαίνει ότι κάτι τέτοιο ισχύει. Τα αυτιστικά άτομα συνδέονται και έχουν ανάγκη τη σύνδεση με άλλους ανθρώπους. Χρειάζεται να δείξεις σεβασμό, χρόνο και πολλές φορές να είσαι πολύ δημιουργικός και έτσι θα καταφέρεις να συνδεθείς μαζί τους και να εξερευνήσεις ένα κόσμο συναρπαστικό.
Πέραν από τις προκλήσεις, χρειάζεται να αναγνωρίζουμε και τα πολύ δυνατά σημεία των αυτιστικών εφήβων και ενηλίκων. Η αυθεντικότητά τους, η αξιοπιστία τους, η έμφαση στη λεπτομέρεια, η κριτική σκέψη τους είναι μερικά από τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά τους.
Η αποδοχή είναι ο μόνος δρόμος, ο οποίος είναι δύσκολος αλλά όχι ακατόρθωτος. Έχουν γίνει κάποια σημαντικά βήματα στον ελληνικό χώρο, κυρίως στα μεγάλα αστικά κέντρα, αλλά χρειαζόμαστε και άλλα. Σε πιο μικρές κοινωνίες, χρειαζόμαστε σκληρή δουλειά για να δημιουργήσουμε αυτό τον δρόμο αποδοχής και εκείνα τα μονοπάτια τα οποία θα δώσουν ισότιμες ευκαιρίες σε όλους τους τομείς της καθημερινής διαβίωσης των αυτιστικών ατόμων, έτσι ώστε να μπορεί κάθε αυτιστικό άτομο να αναπτύξει το αίσθημα του ανήκειν, της ασφάλειας και της θετικής αυταξίας.
Μπαλατσούκα Κωνσταντίνα
Ψυχολόγος, MSC Ειδική αγωγή – Ενταξιακές Πρακτικές ΠΘ
Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια
Επιστημονική Υπεύθυνη γραφείου ΣΥΝΥΠΑΡΞΙΣ
Τρίκαλα Θεσσαλίας
Αντίθετα, το κοινωνικό μοντέλο για την αναπηρία δίνει έμφαση στην έννοια της διαφορετικότητας. Η διαφορά δεν αποτελεί μειονέκτημα ή ελάττωμα. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν κοινωνικά εμπόδια που δεν δίνουν στο άτομο τη δυνατότητα για ισότιμη συμμετοχή σε όλους τους τομείς, από την εκπαίδευση έως την εργασία.
